Liên quan đến việc bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất để thực hiện “Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kĩ thuật phục vụ các dự án cải tạo chung cư cũ trên địa bàn phường Đồng Quốc Bình (giai đoạn 1)”, các cá nhân là bà Lại Thị Dung, bà Nguyễn Thị Thêm, bà Phạm Thị Hằng, ông Lê Văn Hải đã có đơn khởi kiện các quyết định của Chủ tịch UBND quận Ngô Quyền về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính và Hành vi tổ chức cưỡng chế phá dỡ nhà trái pháp luật.

Phiên tòa ngày 9/4/2024, tại TAND TP Hải Phòng, các nguyên đơn cho rằng, vì không muốn bố trí, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của pháp luật khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án; căn cứ theo báo cáo sai sự thật của cấp phường mà Chủ tịch UBND quận Ngô Quyền đã ban hành các quyết định hành chính trái pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Các nguyên đơn cũng không hiểu vì lí do gì mà UBND quận Ngô Quyền đã có thông báo thu hồi đất, đã kê khai, kiểm đếm tài sản trên đất xong, tại sao không tiếp tục thủ tục thu hồi đất mà lại ban hành các quyết định xử lí vi phạm hành chính về những hành vi người dân không thực hiện?

Cảnh phiên tòa xử ngày 9/4/2024.

Bảo vệ quyền lợi cho các nguyên đơn, luật sư Lê Đức Minh, Văn phòng Luật sư Thạch Law Firm, thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, trong các vụ án khởi kiện hành chính của các hộ dân tại phường Đằng Giang cơ bản đều giống nhau. Chỉ thời điểm các hộ dân sử dụng đất là năm nào? Thời điểm thông báo dự án? Thời điểm thông báo quy hoạch hành lang an toàn giao thông đường bộ và thời điểm công bố phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi là khác nhau.

Luật sư Lê Đức Minh cho rằng, các quyết định hành chính bị kiện đã trái pháp luật, trong đó có việc các nguyên đơn không có hành vi vi phạm hành chính xảy ra, nên các quyết định hành chính đã ban hành này không hợp pháp về nội dung. Cụ thể, theo hồ sơ xử phạt vi phạm hành chính do UBND quận Ngô Quyền giao nộp cho Tòa án, trong Báo cáo số: 272b/UBND ngày 9/9/2022 của UBND phường Đằng Giang về việc xử lí vi phạm hành chính đối với 52 hộ dân đường Nguyễn Bỉnh Khiêm có các hành vi như chiếm dụng đất của đường bộ hoặc hành lang an toàn đường bộ để xây nhà.

Thế nhưng, tại Báo cáo số 02/BC-UB ngày 27/3/2001 và Báo cáo số 13/BC-UB ngày 6/12/2001 của UBND phường Đằng Giang thì các hộ dân đã ở từ những năm 1980 đến 1990. Đến năm 2000, Nhà nước mới thực hiện dự án mở rộng đường Quốc lộ 5 đoạn Nguyễn Bỉnh Khiêm. Sau đó, ngày 11/11/2013, UBND TP Hải Phòng mới ban hành Quyết định số: 2224/QĐ-UBND về quy hoạch đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đồng nghĩa với việc người dân sinh sống ổn định từ trước khi có dự án đường đi qua, do đó không có việc người dân chiếm dụng đất của đường bộ hoặc hành lang an toàn đường bộ để xây nhà.

Bên cạnh đó, trong báo cáo này còn cho rằng các nguyên đơn chiếm đất chưa sử dụng tại khu vực đô thị với diện tích chiếm dưới 0,05 ha của “Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kĩ thuật phục vụ các dự án cải tạo chung cư cũ trên địa bàn phường Đồng Quốc Bình (giai đoạn 1)”. Phía cơ quan này đã áp dụng Nghị định số: 91/2019/NĐ-CP để xử phạt vi phạm hành chính.

Tuy nhiên, theo tài liệu, chứng cứ do các nguyên đơn cung cấp thì ngày 8/9/2017, HĐND TP Hải Phòng mới ban hành Quyết định số: 34/QĐ-HĐND về việc phê duyệt chủ trương đầu tư “Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kĩ thuật phục vụ các dự án cải tạo chung cư cũ trên địa bàn phường Đồng Quốc Bình (giai đoạn 1)”, đồng nghĩa với việc quy hoạch có sau khi người dân đã sử dụng đất ổn định.

Báo cáo này cũng cho rằng, các nguyên đơn xây dựng nhà ở và công trình kiên cố khác không có giấy phép hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, theo tài liệu các nguyên đơn cung cấp thì ngày 14/8/2009, UBND TP Hải Phòng ban hành Thông báo số: 334/TB-UBND về việc thu hồi đất để thực hiện “Dự án đầu tư xây dựng cải tạo hệ thống kênh An Kim Hải đoạn từ cầu vượt Lạch Tray đến cống Nam Đồng thuộc Dự án thoát nước mưa, nước thải và quản lí chất thải rắn Hải Phòng, giai đoạn I tại phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền”. Khi thực hiện dự án thủy lợi mương An Kim Hải, các hộ dân không bị thu hồi đất, được bồi thường, xây dựng lại công trình bị ảnh hưởng do thi công dự án.

Luật sư cho rằng, căn cứ theo Điều 22 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ thì không thể nói người khởi kiện chiếm dụng đất của đường bộ hoặc hành lang an toàn đường bộ để xây nhà, chiếm đất thủy lợi… như UBND quận Ngô Quyền và UBND phường Đằng Giang đang quy kết.

Ngoài ra, luật sư còn chỉ ra các biên bản vi phạm hành chính được lập trái với quy định tại các Điều 56, 57 và khoản 3 Điều 58 Luật Xử lí vi phạm hành chính về việc lập Biên bản vi phạm hành chính; vi phạm về thời hiệu xử phạt được quy định tại Điều 6 Luật Xử lí vi phạm hành chính. Đồng thời, luật sư yêu cầu làm rõ số tiền khi không bố trí, hỗ trợ và tái định cư cho 4 nguyên đơn hiện đang ở đâu, bởi đây là dự án thực hiện theo hợp đồng xây dựng - chuyển giao và sử dụng ngân sách Nhà nước.

Sau khi kết thúc phần hỏi và tranh tụng tại phiên tòa ngày 9/4/2024, Hội đồng xét xử TAND TP Hải Phòng đã tuyên hoãn phiên tòa vụ bà Lại Thị Dung, Phan Thị Hằng, vì lí do luật sư mới sao chụp hồ sơ vụ án nên chưa có thời gian nghiên cứu hồ sơ và sẽ được xử tiếp vào ngày 15/4/2024; Tiếp tục xét xử của vụ bà Nguyễn Thị Thêm và ông Lê Văn Hải khởi kiện hành chính.

Tại phiên tòa, đại diện Viện KSND TP Hải Phòng cho rằng, UBND quận Ngô Quyền đã làm đúng theo các trình tự quy định pháp luật, kiến nghị Tòa án bác toàn bộ nội dung các nguyên đơn khởi kiện. Tuy nhiên, đại diện Viện KSND TP Hải Phòng cũng cho rằng, UBND quận Ngô Quyền nên tham mưu, ý kiến với UBND TP Hải Phòng để xem xét việc bồi thường, hỗ trợ tài sản cho người dân ở một khía cạnh nào đó, để người dân được hưởng quyền lợi, vì tài sản người dân đã bỏ ra để xây dựng và hiện người dân cũng gặp nhiều khó khăn.

Tại phiên tòa ngày 15/4/2024 và các phiên tòa xử liên quan đến việc bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất để thực hiện “Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kĩ thuật phục vụ các dự án cải tạo chung cư cũ trên địa bàn phường Đồng Quốc Bình (giai đoạn 1)” của một số hộ dân đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Đằng Giang, TAND TP Hải Phòng đã bác toàn bộ đơn khởi kiện của các nguyên đơn, vì cho rằng UBND quận Ngô Quyền đã làm đúng theo quy định. Tòa án cũng đồng tình với kiến nghị của đại diện Viện KSND TP Hải Phòng quận yêu cầu UBND quận có ý kiến, tham mưu xem xét bồi thường với UBND TP Hải Phòng để đời sống người dân được ổn định.